Stan prawny

    Właścicielem części Parku Gościszów jest Gmina Nowogrodziec. Usytuowany jest ona na działkach gruntu o numerach: 406/3, 406/4, 406/6, 406/7 położonych w obrębie Gościszów. Decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Jeleniej Górze dnia 27 lutego 1987 r. park wpisano do rejestru zabytków  pod numerem 892/J jako dobro kultury o nazwie: Park przypałacowy w Gościszowie Dolnym/gm. Nowogrodziec. Ruiny pałacu znajdują się na terenie prywatnym.

 Położenie

     Park położony jest we wschodniej części wsi na terenie naturalnie wznoszącym się w kierunku północno – wschodnim. Północną częścią przylega do szosy prowadzącej z Lubania przez Gościszów do Bolesławca, za szosą występują pola uprawne, które rozciągają się również od południa. Południowo zachodni narożnik przylega do cmentarza. Zachodnia część przylega do posesji prywatnych, częściowo zabudowanych i sadu (byłych ogrodów zamku). Park zajmuje  łącznie 3,28 ha. Wraz ze zniszczeniem zamkiem, częściowym rozparcelowaniem terenów przyległych i budynków gospodarczych, degradacji uległ także dawny park. Stracił zupełnie swój dawny charakter nie pełniąc w zasadzie  żadnej funkcji – poza elementem w krajobrazie. Znacznie zredukowano dawne granice. Całkowicie znikł istniejący układ ścieżek i alejek spacerowych. Drzewostan uległ znacznemu przerzedzeniu wskutek zachodzącego procesu starzenia. Prawie całkowicie wyeliminowane zostały drzewa iglaste. Powstają naturalne odnowienia topoli, czarnej, lipy, dębu i krzewów.

Rzeźba terenu

     W opracowanej na podstawach ekologiczno – fizjograficznych regionalizacji przyrodniczo – leśnej – T. Tramplera (1990 r.) Park Gościszów położony jest w Dzielnicy Równiny Dolnośląskiej w obrębie Mezoregionu Pogórza Nowogrodzieckiego. Dominującym utworem geologicznym są piaski gliniaste akumulacji lodowcowej z głazami. Gleby na terenie parku wykazują dość dużą żyzność. Teren parku jest lekko nachylony z wystawą południowo – wschodnią. Najwyższy punkt znajduje się w pn. – wsch. Części parku i wynosi 229,2 m npm, najniższy w zachodniej części i wynosi 216,6 m npm. Róznica poziomów wynosi zatem 12,6 m npm.

Warunki wodne

     Park znajduje się w zlewni rzeczki Iwnicy, która płynie na zachód od szosy Nowogrodziec - Lwówe Śl. Na zachód od zamku zlokalizowany jest niewielki staw o pow. około 0,10 ha. Na terenie parku wykonane były rowy odprowadzające nadmiar wód w okresach wiosny i jesieni.

Warunki klimatyczne

     Klimat jest stosunkowo łagodny, ukształtowany przez klimat atlantycki. Średnia roczna temperatura regionu, w którym położony jest park wynosi + 8o C. Najzimniejszy jest styczeń z temperaturą średnio – 1,7 oC, najcieplejszym lipiec z temperaturą średnio +18oC. Opady są dość obfite w ostatnich latach odnotowano średnio rocznie 650 mm. Wiatry wieją przeważnie z kierunków zachodnich, a lokalne burze z silnymi wichurami potrafią wyrządzić wiele szkód w starym drzewostanie, co jest widoczne również na terenie parku. Znajduje się tam wiele okazów zaliczonych do pomników przyrody. Warunki klimatyczne tego terenu są sprzyjające dla rozwoju drzew o wysokich wymaganiach siedliskowych, a łagodny klimat Dolnego Śląska wpływa pomyślnie na rozwój gatunków obcych introdukowanych, co jest zauważalne w okolicznych parkach.

Analiza historyczna

Chronologia własności i etapy tworzenia
  
    Park przypałacowy Gościszów, jak sama nazwa wskazuje ściśle powiązany jest ze znajdującym się na jego terenie pałacem, którego do dziś zachowały się jedynie ruiny. Po raz pierwszy nazwa Gościszów (Goswinsdorf – Giesmannsdorff) zostaje wymieniona w 1233 r., kiedy to wszedł w skład ziem po zwierzchnictwem niemieckim. W tym czasie istniał to najprawdopodobniej obronny gród z drewnianym zamkiem i kamiennym kościołem. Aktem z 1294 r. książę Henryk V Wrocławski wraz z innymi miejscowościami i pałacami odstąpił  Gościszów Księciu Henrykowi III Głogowskiemu. O dworze mieszkalnym („feses Haus”), folwarku i 40 łanach gruntu wzmiankuje się w piśmie lennym księcia Henryka I Jaworskiego wydanym dla Gepharda von Querenfurt. W 1381 r. Melchior, a od 1414 r. Nikol von Warnsdorf stali się właścicielami Gościszowa.
    Zamek powstawał etapami od połowy XIV do XV wieku. Następnie przechodził kolejne stadia rozbudowy. W latach 1541 – 1583 za Siegesmunda von Warnsdorf i decydujący okres z chwilą przejęcia posiadłości w 1598 r. przez Caspara von Warnsdorf syna Siegesmunda Warnsdorf i Barbary von Nostitz. Caspar wraz ze swoją małżonką Heleną z dmu Zeidlitz – Leipa dokonali przebudowy gotyckiego zamku na nowożytną renesansową siedzibę. Aż do około 1635 r. Gościszów był pod panowaniem Warnsdorfów, wówczas to w drodze kupna na następne dwieście lat przeszła w ręce rodu Bibrau – Modlau (1635 – 1828).
    Pierwszym właścicielem i tym który dokonał rozbudowy był katolik baron Heinrich von Bibrau, który w 1781 r. przeniósł siedzibę do Modły. W 1786 r. na Gościszów składało się 6 folwarków, 70 gospodarstw, 84 ogrodów, 12 domów, 3 wodne młyny i około 1530 mieszkańców.
    Następnym właścicielem Gościszowa był baron Egon Gustaw Schonberg – Bibray – Modlau (1828 – 1883), który przebudował zamek w latach 1848 – 1856 nadając mu styl neoklasyczny. Wraz z przebudową zamku założono w części północnej ogród w stylu angielskim, do którego zakupiono około 1850 r. we Francji kilkanaście późnobarokowych rzeźb. Ich rozmieszczenie i program ikonograficzny, są po części znane, jednak żadna nie zachowała się w całości . W tym czasie wykuto w murze obwodowym nowy przejazd i wmurowano nad nim kartusz herbowy Bibrau-Modlau. Na terenie folwarku i parku powstało wówczas klika pawilonów (do dziś zachował się jeden) i bardzo oryginalnych budynków z kolumnowymi logginami. U schyłku lat osiemsetnych drzewostan parkowy został wzbogacony nasadzeniami drzew iglastych, głównie Sosną wejmutką, Daglezją zieloną, Modrzewiem europejskim, Świerkiem pospolitym.
    Ostatnim i właścicielami posiadłości byli Karol von Eggeling i Hildegarda z domu Lebenstein (1923 – 1945). Do roku 1945 park był pod stałą opieką właścicieli. Utrzymywano alejki spacerowe, częściowo wykaszano polany widokowe, pielęgnowano drzewostan.

    W 1945 r. tereny Śląska zostały objęte administracją polską, zamek opuścili jego dotychczasowi właściciele – uległ on spaleniu 15 lutego 1945 r. Od tego czasu poza usuwaniem wywrotów i złomów i  częściowym wykorzystaniem trawy nie wykonywano żadnych zabiegów pielęgnacyjnych. W połowie lat 70-tych zlokalizowano na terenie parku boiska sportowe i wybudowano drewnianej konstrukcji świetlicę wraz z zapleczem socjalnym. W 1993 r. na polecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, budowla została rozebrana – pozostały jedynie fundamenty i teren wymagający rekultywacji. W latach 80 –tych trzy drzewa uznano za pomniki przyrody, oznaczając je w sposób trwały tabliczkami.

Przyszłe cele

            W obecnych czasach analizowany zabytek ogrodowy z pośród wartości historycznych, naukowych, artystycznych, przyrodniczych użytkowych, spełnia jedynie niektóre z nich, przede wszystkim są to:

- wartości historyczne – z uwagi na dokumentowanie czasu, miejsca i myśli twórczej w określonych warunkach środowiska,

- wartości przyrodnicze – poprzez stworzenie swoistego, specyficznego ekosystemu praz innych walorów przyrodniczych, jakich dostarcza okazowość postaci gatunków roślin,

- wartości użytkowe, które zawierają się w dążeniu do wykorzystania na potrzeby rekreacji, sportu, wypoczynku i reprezentacji.

    Właśnie te ww. funkcje i wartości parku mogą spełniać w sposób ciągły. Ta stała aktualność zabytkowych założeń parkowych czyni je bardzo przydatnymi społecznie. Przykładem użytecznego wykorzystywania parku w Gościszowie jest cyklicznie odbywająca się impreza kulturalno-rozrywkowa – Pieczenica.

Opracowano na podstawie Operatu Dendrologicznego Zabytkowego Parku Przypałacowego w Gościszowie wykonanego przez Wojciecha Moskaluka na zlecenie Urzędu Miejskiego w Nowogrodźcu.