Gościszów - niemiecka nazwa wsi - Giessmansdorf.
Duża wieś leżąca po obu stronach Iwnicy - Błotniaka (Ivenitzbache) 15 km na południe od Bolesławca. Składa się z wielu przysiółków. Omówimy je kolejno idąc od północy. Przy dworcu kolejowym stara cegielnia stojąca na dawnym Heinrichsgrund - Polu Henryka. Nie wiemy jednak od kogo konkretnie pochodziło to miano. Na północ od tego terenu leży pierwszy gościszowski folwark Nider Vorwerk - Dolny Folwark. Po drugiej stronie potoku Nider Mühle - Dolny Młyn. Jadąc dalej około kilometra dalej, na lewym dopływie Iwnicy zwanym Seifen Bach ( dziś Sowinka) zasilanym wcześniej przez Rothe Wasser położony był Mittel Mühle - Średni Młyn, zaś w jego pobliżu Dolny Dwór - Niederhof. Idąc dalej dojdziemy do centrum Gościszowa znajdującego się wokół skrzyżowania dróg z Nowogrodźca, Lubania , Lwówka i Bolesławca. To tutaj znajdowała się dworzec kolejowy, słodownia, Górny Młyn (Ober Mühle), strzelnica wiejska, browar, folwark i zamek zwany Średnim Dworem (Mittelhof). Od północy górują nad tą częścią Gościszowa dwa wzniesienia o wysokości ponad 250 m npm. - Paulus Berg i Hopfen Berg. Po drugiej stronie drogi do Bolesławca Góra Cyganka (dawna Zigans Berg) o wysokości 265 m npm. Na północ od niej przy drodze do Kotlisk znajdowała się kolonia Ziegelhäuser zasiedlona przez pracowników pobliskiej cegielni.
Za wiaduktem kolejowym rozpoczynała się kolonia Fluthäuser - dosłownie Powodziowe Domy (Flutgraben - tj. Wały Powodziowe), której to nazwa wywodzi się od częstych wylewów Iwnicy i wałów przeciwpowodziowych usypanych przy strumieniu. Obecnie ta część wsi nosi nazwę Drogoszyce. Tutaj u stóp wzniesienia Hachels (?) Berg o wysokości 255 m npm znajdował się Hachel-Vorwerk. Około kilometra dalej przed Królewską Górą (Königs Berg - wys. 256 m npm.) zrujnowany już dzisiaj Górny Dwór - Oberhof z folwarkiem i wappennikiem. Wieś ciągnie się dalej na południe. Po naszej zachodniej stronie góruje nad okolicą Góra Puchacz ( dawna Eulen Berg - dosł. Sowia Góra) o wysokości 266 m npm. Wieś kończy się zabudowaniami zwanymi niegdyś Louisendorf i Buschschenke na południu oraz Feldhäuser na zachodzie. Las oddzielający Gościszów od południa należał do Górnego Dworu stąd nazywany był Oberhof Wald, a graniczył przez drogę do Bartniczek z lasem należącym do miasta Lwówek.

 

W roku 1233 wspomniany Gosbinsdorff, w 1305 roku Goswinsdorf; w 1310 i 1376 roku Goswinsdorff , w 1414 roku Gossmusdorf, później od 1842 roku Gußmannsdorf i w końcu Gießmansdorf. Ścisła rekonstrukcja Gozwinsdorf brzmiałaby Goświnów od zapożyczonego imienia niemieckiego Goswin. Gościszów jest nazwą dzierżawczą od imienia Gościsz występującego w źródłach od 1193 roku. Można porównać tę zmianę z takimi przykładami jak Stanisz od Stanisława, Bronisz od Bronisława i w końcu Gościsz od Gościsława. Niemiecka nazwa wzięła się od imienia Goswin, Gautwin i zdrobnienia Gose czyli Gotenfreund, w podobnej formie co Karlemann czy Hansemann. Gwarowa nazwa wsi Gissdurf, Gischdurf. Dawna polska nazwa miała brzmieć Żelczow.

 

W roku 1805 dokonano sensacyjnego odkrycia archeologicznego, albowiem przypadkowo odkryto ciałopalne cmentarzysko z grobami skrzynkowymi związane z tzw. kulturą pomorską, pochodzące z okresu halsztackiego, a konkretnie z jej okresu lateńskiego. Przeprowadzano na nim badania w roku 1862, 1910 i 1942 i odnaleziono m.in. naczynia gliniane i przepalone kości. Z dawnych czasów pochodzą również odkryte w Gościszowie resztki wczesnośredniowiecznych siedlisk ludzkich. Trudno cokolwiek konkretnego powiedzieć na temat dziejów wsi. Oprócz odkryć archeologicznych najstarszym zachowanym dowodem na wielowiekową historię Gościszowa są źródła wykute w kamieniu, a zwłaszcza późnoromański kościół parafialny. Jego budowę bowiem rozpoczęto około I połowy XIII wieku.

 

W “Liber Fundationis Episcopatus Wratislaviensis” z 1305 roku czytamy: Item Goswinsdorf habet XX mansos, scultetus habet IIII, ecclesia duos, solvunt VII (mansos) marcas minus fertone I et sunt ibidem multa allodia, de quibus non solvunt - tj. Podobnie w Gościszowie jest 20 łanów, sołtys ma cztery, kościół dwa.... i są tam liczne folwarki, z których....

 

W 1310 roku wymieniony jest Arnoldus proboszcz w Goswinsdorf (Goschwünschdorf), który był jednocześnie przełożonym mnichów nowogrodzieckich.

 

W Gościszowie znajdowały się niegdyś dwa kościoły ewangelickie i dwa kościoły katolickie z wieżami. W XIX wieku czynne były jedynie kościół ewangelicki i katolicki używany jako ewangelicka kaplica cmentarna przy Środkowym Gościszowie. W czasie reformacji zupełnie zmieniła się struktura wyznaniowa we wsi. Znaczna większość mieszkańców przyjęła protestancką konfesję. Ehrhardt w swojej “ Presbiterologii” z lat 1525-1530 wspomina pierwszego pastora Wawrzyńca Wolfsdorf, który przejął na własność gminy ewangelickiej kościół katolicki i folwark należący do parafii. 8 kwietnia 1654 roku decyzją Cesarskiej Komisji Remocyjnej cały wcześniej przywłaszczony majątek kościelny został oddany pod nadzór parafii katolickiej w Mściszowie. W 1742 roku po ustanowieniu wolności religijnej na Śląsku przez Fryderyka Wielkiego członkowie gminy ewangelickiej przynależeli do zboru w Nawojowie Łużyckim, samą królewską concesję miejscowi protestanci otrzymali 14 czerwca 1742 roku. Już wcześniej w browarze należącym do dziedziczki Gościszowa von Loos otwarto salę modlitw dla tutejszych ewangelików. W ósmą niedzielę przed Trójcą św. 1742 roku właśnie tutaj diakon Jan Ernest Müller z Haugsdorf odprawił pierwsze ewangelickie nabożeństwo. 8 kwietnia 1754 roku położono kamień węgielny pod budowę kościoła ewangelickiego, której zakończenie miało miejsce już w roku następnym. W pierwszy Adwent 1755 roku nastąpiło uroczyste otwarcie zboru.

 

2 września 1776 roku spłonął stary młyn należący do młynarza Hübnera, który od razu podjął się jego odbudowania.

 

Po jednej z interwencji z 21 września 1803 roku król Fryderyk Wilhelm III za pośrednictwem władzy wykonawczej oddał kościół, folwark i nieruchomości spowrotem gminie ewangelickiej w Gościszowie. Wszystkie prawa zostały przywrócone decyzją z 29 października 1804 roku. Katolicy z Gościszowa musieli w tym czasie korzystać z posługi duchownych w Nowogrodźcu.

 

Z kościołem związana była od najdawniejszych czasów szkoła. Była to najpierw szkoła parafialna działająca przy starym kościele katolickim. Nauczyciel pełnił wtedy, oprócz swoich zwykłych powinności, funkcję dzwonnika i zakrystiana. W roku 1742 tuż przy rogu kościoła dzięki zagrodnikowi i tkaczowi Zygmuntowi Krause została zorganizowana szkoła, na którą składała się jedna izba lekcyjna, do której później dobudowano większe pomieszczenie. XIX wieczna szkoła miała tak jak niegdyś jednocześnie zakrystianina i kantora, a otwarcie nowej siedziby miało miejsce 17 sierpnia 1829 roku. W poprzednich stuleciach otwarto izby lekcyjne przy Górnym i Dolnym Dworze, w których to nauczali dojeżdżający nauczyciele. Od roku 1876 szkoły te miały już stałego nauczyciela.

 

1 czerwca 1870 roku otwarto w Gościszowie Urząd Pocztowy.

 

22 czerwca 1873 roku miało miejsce otwarcie pomnika poświęconego poległym w czasie wojen 1866 i 1870-71 roku 6 żołnierzom pochodzącym z Gościszowa.

 

Jedną z chwalebnych kart dziejów Gościszowa jest lekarz doktor Heyer urodzony tutaj, a zmarły 19 lipca 1875 roku w Gusow. W testamencie z 24 czerwca 1875 ustanowił on dla Gościszowian Fundację dla Ubogich swojego imienia (oryginalna nazwa “Dr. Heyersche Armenstiftung”), na którą przeznaczył kwotę 132 000 marek. Prawnymi opiekunami i zarządcami fundacji byli trzej członkowie gminy.

 

1 kwietnia 1928 przez Gościszów zaczął kursować regularnie pierwszy autobus pocztowy jeżdżący tędy przejazdem na trasie Bolesławiec - Lubań.

 

Folwark od niem. Vorwerk (Forwerg, Forbrich, Furbrich, Fuhrwerg, Fuhrwerk)

 

Należały do niego dwa folwarki Niedervorwerk i Hachelvorwerk.

 

Do 1945 największym posiadaczem ziemskim w Gościszowie był dziedzic von Eggeling.

 

W lipcu 1946 roku ruszyła odbudowana po zniszczeniach powojennych cegielnia “ Zelczów”.

 

Opracowano na podstawie książki M. Olczaka i Z. Abramowicza Nowogrodziec, dzieje miasta i okolic do roku 1945, Warszawa 2000

 

>>zobacz film Echa przeszłości Gościszów 1945"<<

TV Łużyce Pečenica 2016 w GościszowiePečenica 2016 w Gościszowie

TV Łuzyce 2018 Spotkanie opłatkowe w GościszowieSpotkanie opłatkowe w Gościszowie

ECHA PRZESZŁOŚCI - MIĘDZY GOŚCISZOWEM I WOLBROMOWEM